Autor: Marko Škorić
Strana: 653
► Ostali detalji

Knjiga se sastoji iz uvoda, četiri poglavlja, zaključnih razmatranja i spiska literature. U uvodnom delu raspravlja se o osnovnim epistemološko-mеtodološkim problemima i sporovima u sociologiji (nauke). Prvo poglavlje posvećeno je nastanku i emancipaciji sociologije nauke. Ono započinje pregledom optimističkih shvatanja nauke u SSSR-u, SAD i Nemačkoj u prvoj polovini dvadesetog veka, a potom se analizira neadekvatnost pozitivističkog shvatanja nauke. Nakon toga ukazuje se na izvore relativizma u klasičnoj filozofiji nauke koji postaje dominantna orijentacija konstruktivističkih sociologa. Na kraju, obrađuju se i socijalne i kognitivne okolnosti nastanka i razvoja konstruktivizma i postmodernizma. U drugom poglavlju razmatra se Mertonov(ski) program sociologije nauke. Škorić smatra da je početak sociologije nauke moguće locirati u tridesete godine prošlog veka, kada je Robert Merton objavio svoju doktorsku disertaciju o nauci u Engleskoj u sedamnaestom veku. Stoga se, pored Mertonove teze, vrši analiza i Cilselove teze, kao još jednog ranog rada koji povezuje istoriju i sociologiju nauke, da bi na kraju usledilo detaljno preispitivanje brojnih problema sociologije nauke koji su ovim radovima pokrenuti. U trećem poglavlju izložen je konstruktivistički program sociologije naučnog znanja. Budući da je ova paradigma, tokom nekoliko poslednjih decenija, bila dominantna u sociologiji nauke, odabrani su samo reprezentativni autori, pri čemu se izbor zasnivao na dva kriterijuma – izabrani su oni autori čiji radovi su izazvali najveće polemike i koji su bili najuticajniji. Tu spadaju pripadnici Edinburške škole i još nekoliko autora koji imaju sličnu teorijsku poziciju. U četvrtom poglavlju analizirani su "naučni ratovi" kao posledica uspona antinaučne sociologije (nauke). Najvažnija distinkcija, kojoj se posvećuje dosta pažnje, jeste ona između pronaučno i antinaučno orijentisanih teoretičara, pre svega sociologa. Nakon razmatranja osnovnih pojmova, obrađuju se i sami "naučni ratovi", shvaćeni kao polarizovani konflikt između pomenutih pronaučno i antinaučno orijentisanih teoretičara. Detaljno se obrađuju i prve pronaučne reakcije Volperta, Holtona, Vajnberga, Šilsa, Grosa i Levita. Isto tako, posebno se analizira napad na akademsku levicu, uz kritički osvrt na ponekad isuviše pojednostavljene kritike. Najzad, završni deo rukopisa posvećen je kritičkom osvrtu na mertonovsku i konstruktivističku sociologiju nauke, da bi na kraju bio priložen i vrlo iscrpan spisak relevantne literature, gotovo u celosti na engleskom jeziku.

Originalan doprinos nauci ostvaren je uspešnom primenom uporedne analize u opsežnom teorijskom istraživanju jednog do sada nedovoljno istraženog sociološkog problema, pri čemu su pažljivo, sistematski i na produbljen način analizirani gotovo svi relevantni problemi sociologije nauke.


SADRŽAJ

I. OSNOVNI EPISTEMOLOŠKO-METODOLOŠKI PROBLEMI I SPOROVI U SOCIOLOGIJI (NAUKE), 5
1. Sociologija (nauke) kao nauka, 14
2. Kognitivni internalizam, socijalni kontekstualizam i prezentizam, 31
3. Vrednosti, 42
4. Ideologija, 58
5. Naturalizam, 72

II. NASTANAK I EMANCIPACIJA SOCIOLOGIJE NAUKE, 82
1. Zamisli o beskrajnoj nauci, 82
2. Uticaji marksizma, Manhajma, Resena i Bernala, 91
3. Sarton, Merton, Barber, Ben-Dejvid i Prajs, 102
4. Epistemološke antiteze i klasična filozofija nauke: Poper, Kun, Lakatoš i Fajerabend, 111
5. Socijalne i kognitivne okolnosti nastanka i razvoja postmodernizma i studija nauke i tehnologije, 122

III. MERTONOV(SKI) PROGRAM SOCIOLOGIJE NAUKE, 140
1. Mertonova teza i Cilselova teza, 142
2. Normativna struktura nauke i sociološka ambivalencija, 167
3. Matejev efekat, obliteracija putem inkorporacije i sistem(i) nagrađivanja u nauci, 196
4. Višestruka otkrića, spor oko prioriteta i problem naučne prevare, 212
5. Sociološka koncepcija (naučnog) genija, (naučna) kreativnost i naučni konzervativizam, 229
6. Ortegina hipoteza, Lotkin zakon i Plankov princip, 246
7. Komunikacija u nauci: nevidljivi koledži, citatologija i nastanak naučnih disciplina, 253
8. Stepen kodifikacije sociologije i mertonovsko objašnjenje problema konsenzusa, 293

IV. KONSTRUKTIVISTIĆKI PROGRAM(I) SOCIOLOGIJE NAUĆNOG ZNANJA, 314
1. Konstruktivizam, antirealizam i relativizam u sociologiji nauke, 316
2. Konstruktivistički holizam i sociologizam Ludvika Fleka, 339
3. Formanovo objašnjenje uspona akauzalne fizike u vajmarskom intelektualnom miljeu i uticaj kvantne filozofije na antinauku, 356
4. Experimentum crucis, konvergirajući dokaz ili odbrana socijalnih interesa Luja Pastera u debati oko spontane generacije, 383
5. Jaki program Dejvida Blura i empirijski program relativizma Harija Kolinsa, 402
6. Teorije interesa i uticaj etnometodologije i analize naučnog diskursa na izučavanje nauke, 434
7. Antropologija nauke i teorije aktera i mreže, 457

V. NAUĆNI RATOVI KAO POSLEDICA USPONA ANTINAUĆNE SOCIOLOGIJE (NAUKE), 485
1. Reakcije na antinaučne reakcije: Ben-Dejvid, Šils, Volpert, Vajnberg i Holton, 487
2. Napad Grosa i Levita na akademsku levicu, 498
3. Prevara Sokal, 510
4. Kontroverza oko sociobiologije kao preteča Naučnih ratova, 527
5. Bilans Naučnih ratova, 541

VI. KA EPISTEMOLOŠKI RELEVANTNOJ SOCIOLOGIJI NAUKE, 547
1. Naučna kontroverza i naučnik kao akter, 547
2. Problem naučnog konsenzusa i mogućnosti postkonstruktivističke sociologije nauke, 561

LITERATURA, 580
REGISTAR, 632