Autor: Mavro Orbin
Strana: 760
► Ostali detalji

Mavro Orbini (dubr. Mavar Orbin, sr.XVI v-1614), dubrovački benediktinac, objavio je svoju Il Regno degli Slavi, prvu zajedničku istoriju Južnih Slovena, u Pezaru 1601. Na počecima epohe baroka, posmatrač povlačenja južnoslovenskih zajednica u rudimentarne oblike života, svedok zamiranja njihovih kultura, Orbini se, sa svojim prethodnikom, hvarskim dominikancem Vinkom Pribojevićem, katkad smatra pretečom panslavizma i ideja južnoslovenskog okupljanja. Pod utiskom veličine i zamaha osmanskih osvajanja, ali i moći, nekad i privlačnosti asimilacije, Orbini se opirao i ondašnjim mletačkom i habzburškom imperijalizmu. Orbini nije sakrivao iskreno i široko rodoljublje koje ga je, naročito iz njegovih humanističkih i antikvarskih poriva, dok je lutao lavirintima mitova i etimologije, navodilo da Slovenima proglašava ne samo Ilire i Tračane nego i sve rimske careve potekle s njegove strane Jadranskog mora. Dok je Turska posustajala najavljujući neizvesnost i anarhiju, svestan da se svojim čitaocima obraća u razdoblju preloma i sudbonosnih odluka, on, stoga, nije sakrivao sklonost da svoje srpske i hrvatske susede posmatra u dobronamernom jedinstvu koje bi trebalo da postane područje nove rimsske politike. Ali čim se njegovo Kraljevtsvo zbog šizmatičkih pisaca koje je, baveći se istočnopravoslavnim svetom, navodio, našlo na vatikanskom Indeksu zabranjenih knjiga, moglo se naslutiti da Sveta stolica ne prihvata njegovo osećanje slovenske zajednice i, u to vreme, opipljive stvarnosti. Kraljevstvo Slovena ostalo je, zadugo, jedina narativna osnova srednjovekovne istorije Srba, Hrvata i Bugara. Uticaj Orbinijevih predanja, i utisci o snazi njegovih ideja, izvornosti jednoga davnog doživljaja prošlosti, poteklog sa oboda humanističke kulture, na pragu doba modernog racionalizma, verovatno su ubedljiviji od pojedinosti koje je nauka u vremenu prilagodila istorijskoj stvarnosti. Na ovim stranicama, takve pojedinosti su najmanje važne.